आज हामी किताब, “The Intelligent Investor” को बारेमा कुरा गर्नेछौं, जुन Benjamin Graham ले लेखेका हुन् र 1949 मा पहिलो पटक प्रकाशित (publish) गरिएको थियो।
परिचय
Benjamin Graham एक अमेरिकी अर्थशास्त्री (Economist) र पेशेवर लगानीकर्ता (Professional Investor) थिए। Graham लाई सबैभन्दा पहिला value investment गर्ने व्यक्ति मानिन्छ। चर्चित लगानीकर्ता Warren Buffett ले Graham लाई उनीहरूको लगानी (investment) को फ्रेमवर्क बुझाउने श्रेय (credit) दिन्छन् र उनलाई आफ्नो जीवनमा, आफ्ना बुबापछि, दोस्रो सबैभन्दा प्रभावशाली (impressive) व्यक्ति बताउँछन्।
तर्क (arguments), उदाहरण र व्यावहारिक सिद्धान्त (practical principles) को मद्दतले, बुद्धिमान लगानीकर्ताहरूले पाठकहरूको लगानी निर्णयतर्फ मानसिक र भावनात्मक दृष्टिकोण (emotional attitude) बनाएका छन्। यसले तपाईलाई थाहा दिलाउँछ कि न्यूनतम (minimum) मेहनत र क्षमताका (capability) साथ पनि उत्कृष्ट परिणाम प्राप्त गर्न सकिन्छ।
अर्को किताब “Launch”, जुन Jeff Walker ले लेखेका हुन्, यसमा Product launch formula को बारेमा बताइएको छ कि कसरी famous board game “Wild craft: an herbal adventure game” लाई एक खराब सुरुवातपछि पनि, online product launch formula को मद्दतले सफलतापूर्वक बेचिएको थियो। यो कहानी Money Epiphany channel ले हालै रिलीज गरेको थियो।
“The Intelligent Investor” को मुख्य उद्देश्य (objective) सामान्य मानिसलाई, एक सफल लगानी नीति (investment policy) को जानकारी दिनु र त्यसलाई सफलतापूर्वक कार्यान्वयन (execute) गराउनु हो। यो किताब ती व्यक्तिहरूका लागि होईन जो हरेक दिन बजारमा लगानी गर्छन्, न त यसको उद्देश्य तपाईंलाई बजारलाई कसरी हराउने भन्ने कुरा सिकाउनु हो।
यस किताबलाई 3 फरक भागमा बाँडिएको छ। पहिलो, एक बुद्धिमान लगानीकर्ता को हो, र त्यसपछि “the defensive” र “enterprising” investor यानि कि आक्रामक लगानीकर्ताहरूको बारेमा विस्तृत रूपमा बताइएको छ।
अब सुरु गरौं।
भाग 1: बुद्धिमान लगानीकर्ता (Intelligent Investor) को हो?
सबैभन्दा जरुरी प्रश्नबाट सुरु गरौं: लगानी किन गर्ने? महंगाईको कारणले। यो हाम्रो सम्पत्ति लगभग 3% हरेक वर्ष समाप्त गर्छ र यसलाई देख्न सजिलो छ। जब महंगाई बढ्छ, तब एक तय (fixed) भएको आम्दानीमा निर्भर रहने व्यक्तिहरूलाई धेरै नोक्सान हुन्छ, लगभग हरेक वर्ष।
दोस्रोतर्फ, जो व्यक्तिहरू नियमित (regular) रूपमा लगानी गर्छन्, उनीहरूसँग महंगाईको समयमा पनि आफ्नो लगानीको लाभांश (dividends) र आफ्नो लगानी पोर्टफोलियोको मूल्यबाट समर्थन प्राप्त हुन्छ।
“बुद्धिमान लगानीकर्ताको सरल मतलब भनेको शान्त र अनुशासित रहनु हो र सिक्नका लागि उत्सुक रहनु हो।”
Graham ले बुद्धिमान लगानीकर्ता भन्नाले के बुझाउँछन्? यसको सरल अर्थ हो कि शान्त र अनुशासित हुनु र सिक्नको लागि उत्सुक हुनु। तपाईंले आफ्नो भावनाहरूमा नियन्त्रण गरेर सोच्नुपर्छ।
तपाईं चाहे कति पनि सावधान हुनुहोस्, तपाईंको लगानीको मूल्य समय-समयमा तल जान्छ। तपाईं यस जोखिमलाई हटाउन सक्नुहुन्न, तपाईं यसलाई व्यवस्थापन गर्न सक्नुहुन्छ र डरमा नियन्त्रण गर्न सक्नुहुन्छ।
अर्को शब्दमा भन्नुपर्दा, लगानीकर्ताको सबैभन्दा ठूलो समस्या र दुश्मन उनी स्वयं हुन्। त्यसैले तपाईंले तीन कुरामा जोड दिनुपर्छ।
- क्षतिपूर्ति गर्न नसकिने नोक्सानलाई कसरी कम गर्ने।
- लामो समयसम्म हुने फाइदालाई कसरी बढाउने।
- आफैंलाई हराउने व्यवहारलाई कसरी नियन्त्रण गर्ने, जसले अधिकांश लगानीकर्ताहरूलाई उनीहरूको सम्पूर्ण क्षमतामा पुग्नबाट रोक्छ।
- एक बुद्धिमान लगानीकर्ताले पहिलो सिद्धान्त सिक्नुपर्छ कि स्टकको मूल्य बढ्दा जोखिम बढ्छ र मूल्य घट्दा जोखिम पनि घट्छ।
- एक बुद्धिमान लगानीकर्ता बजारको माथि जानुमा डराउँछ, किनकि तब मूल्य बढेर स्टक किन्न गाह्रो हुन्छ।
- जबकि, बजारको तल झर्दा स्वागत गर्नुपर्छ, किनकि यसले स्टकहरूलाई पुनः बेच्न मद्दत गर्छ।
यहाँ Graham को “margin of safety” अवधारणा मद्दत गर्छ। एक लगानीमा धेरै पैसा नहालेर, तपाईंको सम्पत्तिको समाप्त हुने खतराहरूलाई कम गर्न मद्दत हुन्छ।
यो पनि ध्यान दिन महत्वपूर्ण छ कि Graham ले लगानीकर्ता शब्दको प्रयोग, एक सट्टेबाजसँग गरेका छन्। जो व्यक्तिहरू लगानी गर्छन्, उनीहरू आफैंको लागि पैसा कमाउँछन्, जो सट्टा लगाउँछन्, उनीहरूको ब्रोकरहरूको लागि पैसा कमाउँछन्। “लगानी एक यस्तो काम हो जसले सुरक्षा संगै सही प्रतिफल दिन्छ। जो काम यी आवश्यकताहरू पूरा गर्न सक्दैनन्, त्यो सट्टाबाजी जस्तै हो।”
आफूले दुई प्रकारका लगानीकर्ताहरूको बारेमा चर्चा गर्नेछौं – रक्षात्मक (defensive) र उद्यमी (enterprising)
1. रक्षात्मक लगानीकर्ता (defensive investor), जसलाई निष्क्रिय लगानीकर्ता पनि भनिन्छ: यो ठूलो गल्तीहरू र नोक्सानबाट बच्छ, र लगातार गर्नुपर्ने मेहनत, समस्या र निर्णय लिनको आवश्यकता बाट आजादीमा ध्यान दिन्छ।
2. उद्यमी लगानीकर्ता (enterprising investor), जसलाई सक्रिय (active) र आक्रामक (aggressive) लगानीकर्ता पनि भनिन्छ: यो आफ्नो समय र ध्यान आकर्षक (attractive) सुरक्षा रोज्नमा लगाउँछ, जसको औसत प्रतिफल निष्क्रिय लगानीकर्ताबाट बढी हुन्छ।
High grade bonds किन्ने समझदारी छ, साथै फरक प्रकारका leading common stocks किन्ने, जो कुनै पनि लगानीकर्ता धेरै कम या बिना कुनै विशेषज्ञको मद्दतले गर्न सक्छ।
भाग 2: निष्क्रिय लगानीकर्ता (Passive Investor)
एक रक्षात्मक लगानीकर्ता (defensive investor), केवल एक स्थानमा बसेर पनि, दौड दौड्छ र जित्छ। धेरै न किन्नु जब स्टक बजार माथि गएको छ र न बेच्नु जब यो तल गएको छ। Graham को दृष्टिकोणमा, हामीलाई अनुमानलाई, अनुशासनमा बदल्नु पर्छ।
50% bonds – 50% common stocks दृष्टिकोण एक राम्रो कुरा हो। कुनै पनि परिवर्तन, तपाईंको दृष्टिकोण (attitude), जोखिम लिनको भोक र जीवनका परिस्थितिहरूमा निर्भर गर्दछ।
- यदि तपाईं धेरै जोखिम लिन सक्नुहुन्छ भने bond या cash मा कम्तिमा 25% सम्म जानुहोस्।
- यदि तपाईं जोखिम लिन सक्नुहुन्न भने bond या cash मा कम्तिमा 75% सम्मको लक्ष्य राख्नुहोस्।
- यी % लाई केवल आफ्नो जीवनका परिस्थितिहरूको अनुसार परिवर्तन गर्नुहोस्।
- हरेक 6 महिनामा, सम्झन योग्य मितिहरू (dates) मा, यीलाई पुनः सन्तुलन गर्नुहोस्।
Bonds
Bonds का प्रतिफल कम हुन्छ तर तिनीहरू सुरक्षित र स्थिर हुन्छन्। त्यसैले low quality र बढी मुनाफा दिने bonds बाट टाढा रहनमा नै समझदारी हुन्छ। धेरैजसो bonds जसमा लगानीकर्ताहरू ध्यान दिन्छन्, ती हुन् saving bonds।
Bond मासिक आम्दानीको सुविधासंग, सस्तो र राम्रो विविधता (diversity) प्रदान गर्छन्। जसलाई तपाईं कुनै commission बिना, वर्तमान दरमा पुनः लगानी गर्न सक्नुहुन्छ। धेरैजसो लगानीकर्ताहरूका लागि bond funds, individual bonds भन्दा राम्रो हुन्छन्। धेरै firms, bond funds का धेरै options कम लागतमा offer गर्छन्।
Common Stocks
तपाईं आफ्नो पोर्टफोलियोमा high quality common stocks बिना बस्न सक्नुहुन्न, किनकि ती inflation का बिरूद्ध सुरक्षा प्रदान गर्छन् र आउने वर्षहरूमा धेरै प्रतिफल पनि दिन्छन्।
Common stocks का लागि Graham का नियमहरू:
- Common stock को एक सही सीमा, तर धेरै धेरै diversification होइन, कम्तिमा 10 र अधिकतम 30।
- आफूलाई ती महत्वपूर्ण कम्पनीहरूमा सीमित राख्नुहोस् जसको वित्तीय स्थिति बलियो छ र जसको dividend payments को लामो रेकर्ड छ।
- कुनै नयाँ मुद्दाको लागि, आफ्नो मूल्यलाई सीमित गर्नुहोस्। उनीहरूको पछिल्लो 7 वर्षको औसत कमाईबाट, करिब-करिब 25 गुणा, पछिल्लो वर्षको 20 गुणा भन्दा बढी छैन। यस प्रकारको रणनीति, सबैभन्दा बलियो र लोकप्रिय कम्पनीहरूलाई पनि समाप्त गर्दछ, साथै growth stock को सबै श्रेणीहरूलाई पनि।
नियम 3 का लागि एक त्वरित स्पष्टीकरण (quick explanation): तपाईंको पोर्टफोलियोको फाइदाहरू समाप्त हुन सक्छन् यदि तपाईं आफ्नो share को लागि धेरै पैसा तिर्छन्। अर्को तर्फ, ठूला र कम लोकप्रिय कम्पनीहरू एक राम्रो विकल्प हुन्। कुनै पनि कम्पनीको financial statement पढेर र यसको business value को हिसाब लगाए बिना, यसमा लगानी नगर्नुहोस्।
एक रक्षात्मक लगानीकर्ताको लागि, mutual fund एक राम्रो विकल्प हो, stock स्वामित्व (ownership) को upside पाउनको लागि, बिना कुनै downside को जसमा तपाईंले आफ्नो पोर्टफोलियो नियमित रूपमा हेर्नु पर्छ।
- यसमा तपाईंले कम मूल्यमा, राम्रो विविधीकरण (diversification) र सुविधा पाउन सक्नुहुन्छ।
- तपाईंले आफ्नो स्टक चयन गर्न, एक पेशेवरको सहयोग लिँदै हुनुहुन्छ।
- बजार माथि जान्छ वा तल जान्छ, तपाईंले प्रत्येक हप्ता, प्रत्येक महिना, वा प्रत्येक त्रैमासिकमा बढी खरिद गर्न सक्नुहुन्छ।
Index Fund
इन्डेक्स फण्डको पोर्टफोलियो राख्नु, सबैभन्दा राम्रो तरीका हो। इन्डेक्स फण्डसँग प्रत्येक सही स्टक र बाँड हुन्छ। यसले तपाईंलाई बजार कहाँ जाँदैछ भन्ने अनुमान (idea) गर्न मद्दत गर्दछ।
व्यावहारिक रूपमा, मानौं तपाईं एक महिना मा ५००० बचत गर्न सक्नुहुन्छ। केवल ३ इन्डेक्स फण्ड राखेर, ३००० स्टक बजारमा, १००० त्यहाँ जहाँ विदेशी स्टकहरू राखिन्छन्, र १००० बाँडहरूमा, तपाईंले यस ग्रहका लगभग प्रत्येक लाभदायक लगानीहरू राख्नुहुन्छ।
हरेक महिना तपाईं बढी खरिद गर्नुहुन्छ। यदि बजार घट्छ, तपाईंको पहिले नै सेट गरिएको रकमले अझ बढी शेयर खरिद गर्छ। यदि बजार माथि जान्छ भने तपाईंको पैसा कम शेयर खरिद गर्छ।
तपाईंको पोर्टफोलियोको स्वचालित मोडमा हुनुले, माथि जाने बजारमा पैसा गुमाउनबाट रोक्छ, जुन बढी खतरनाक छ, किनकि खरिद महँगो हुन्छ। र बजार घट्दा, बढी खरिद गर्नबाट बचाउँछ, जसले लगानी सस्तो बनाउँछ, तर जोखिम बढाउँछ।
इन्डेक्स फण्ड पोर्टफोलियोको प्रदर्शनमा ७% को समग्र औसत प्रतिफलको आशा गर्नुपर्छ, जसको लागत पोर्टफोलियोको मूल्यको ०.३% हो, तपाईंलाई ६.७% वार्षिक कुल औसत प्रतिफलको आशा गर्नुपर्छ।
कम मर्मत स्टक लगानीका लागि, कम लागत इन्डेक्स फण्ड सबैभन्दा राम्रो उपकरण हो। एक सच्चा रक्षात्मक लगानीकर्ताले यसलाई सुधार गर्न कति पनि न्यायोचित गरे पनि, यसले धेरै मेहनत लाग्छ, किनकि यसमा जोखिम बढी छ, लागत उच्च।
एक इन्डेक्स फण्डलाई २० वर्ष वा सो भन्दा बढीको लागि राख्नुहोस्, हरेक महिना त्यसमा पैसा थप्दै जानुहोस्, र तपाईं यसमा पेशेवर र व्यक्तिगत लगानीकर्तालाई पछि पार्न सक्नुहुन्छ। ग्राहम र बफेट दुबै इन्डेक्स फण्डहरूको धेरै प्रशंसा गर्छन्।
बजारको सबैभन्दा खराब समयमा पनि केही रक्षात्मक लगानीकर्ताहरू डाइवर्सन र व्यक्तिगत स्टकहरूको छनोट गर्ने जोखिमको आनन्द उठाउँछन्। यो अनुशासित खरिदको शक्ति हो। यस अवस्थामा:
- आफ्नो स्टकको पैसाको ९०% इन्डेक्स फण्डमा राख्नुहोस्, १०% आफ्नै केही स्टक छनोट गर्नुहोस्।
- आफ्नो सट्टाबाजीको सोचलाई लगानीको काममा कहिल्यै नलगाउनुहोस् र आफ्नो सट्टाबाजी खाताको पैसा लगानी खाताको पैसासँग नमिलाउनुहोस्।
भाग ३: उद्यमी लगानीकर्ता (enterprising investor)
आक्रामक लगानीकर्ताले त्यसै आधारबाट सुरुआत गर्छ, जसबाट उद्यमी लगानीकर्ता सुरु गर्छ, र यदि बौद्धिक विश्लेषणबाट सही साबित हुन्छ भने, यसले अन्य सुरक्षा साधनहरू पनि खरिद गर्दछ।
याद राख्नुहोस्- यदि तपाईंले आफ्नो लगानी कार्यक्रममा अतिरिक्त ज्ञान र चतुराई लगाउनुहुन्छ भने, तपाईंले थोरै राम्रो परिणामको सट्टा, यसलाई अझ बेकार बनाउनुहुनेछ।
ग्राहम यहाँ केहि बिन्दुहरू बताउँछन् जुन आक्रामक लगानीकर्ताले बिल्कुल गर्नुपर्दैन।
- उच्च मुनाफा हुने बाँडहरू
- विदेशी (foreign) बाँडहरू (यदि तपाईं बढी जोखिम लिन सक्नुहुन्छ भने, यहाँ बढी आकर्षक देखिन्छ)
- डे ट्रेडिङ, जसमा तपाईं एक समयमा केहि घण्टाका लागि स्टकहरू रोक्नुहुन्छ, जति बढी तपाईं ट्रेड गर्नुहुन्छ, उति कम तपाईं राख्न सक्नुहुन्छ।
यसको सट्टा, एक उद्यमी लगानीकर्ताले यी खरिदमा ध्यान दिनुपर्दछ।
- कम बजारहरूमा र उच्च बजारहरूमा बिक्री: “एक राम्रो कम्पनी राम्रो लगानी होइन यदि स्टकको लागि धेरै धेरै भुक्तान गरिन्छ।
- ध्यानपूर्वक चयन गरिएको “वृद्धि स्टकहरू”: स्टकहरूको वृद्धि तब ध्यान नदिनुहोस् जब तिनीहरू सबैभन्दा राम्रो जाँदैछन्, तर तब, जब केहि गडबड हुन्छ।
- विभिन्न सौदेबाजी मुद्दाहरू: अस्थायी अलोकप्रियता धन पैदा गर्छ जसले तपाईंलाई एक राम्रो कम्पनी राम्रो मूल्यमा खरिद गर्न सक्छ।
आक्रामक लगानीकर्ताका लागि पनि दोहोर्याउनु फाइदाजनक हुन्छ, तर एक व्यक्तिगत स्टक छनोट बेकार निर्णय हुन सक्छ। केहि लगानीकर्ता आफ्नो स्टक चयनमा माहिर हुन सक्छन्। बाँकी सबैले सहयोग लिनु पर्छ, विशेष गरी इन्डेक्स फण्डबाट।
यदि तपाईं ध्यान दिनुहुन्छ भने, ग्राहमले लगानीकर्ताहरूलाई पहिले अभ्यास गर्न सल्लाह दिएका छन्। सुरुको एक वर्ष, स्टकलाई ट्र्याक गर्ने र छनोट गर्नेमा बिताउनुहोस्, तर वास्तविक पैसासँग होइन।
आफ्नो विधिलाई परीक्षण गर्नबाट, वास्तविक पैसा लगाउनु अघि, तपाईंले वास्तविक हानि बिना नै गलतिहरू गर्न सक्नुहुन्छ। अनुशासन बनाउनुहोस् र लगातार ट्रेडिङबाट बच्नुहोस्, आफ्ना विधिहरूलाई प्रमुख मनी म्यानेजरहरूसँग तुलना गर्नुहोस् र तपाईंको लागि के काम गरिरहेको छ भन्ने कुरा सिक्नुहोस्।
यदि तपाईंले प्रयोगको मजा लिनुहुन्न र तपाईंका छनोट गरिएका विकल्पहरू बेकार छन् भने, पनि कुनै हानि छैन। आफ्नो लागि एक इन्डेक्स फण्ड लिई आफ्नो समय स्टक चयनमा खेर फाल्नबाट बच्नुहोस्।
यदि तपाईंले प्रयोगको मजा लिनुभयो र राम्रो प्रतिफल कमाउनुभयो भने, बिस्तारै स्टकहरूको एक बास्केट बनाउनुहोस्, तर यसलाई आफ्नो पोर्टफोलियोको १०% सम्म मात्र सीमित गर्नुहोस्, बाँकीको एक इन्डेक्स फण्डमा राख्नुहोस्। र याद गर्नुहोस् कि यदि तपाईंलाई रुचि नआए र प्रतिफल नराम्रो भए भने रोक्नुहोस्।
एक आक्रामक लगानीकर्ता बन्ने अन्तिम नोट (last note)। अन्ततः, वित्तीय जोखिम यसमा निर्भर गर्दैन कि तपाईंको लगानी कस्तो छ, बरु यसमा निर्भर गर्छ कि तपाईं कस्तो लगानीकर्ता हुनुहुन्छ। जोखिम तपाईंको अधीनमा छ। यदि तपाईं जान्न चाहनुहुन्छ जोखिम के हो भने, आफैलाई ऐनामा हेर्नुहोस्, त्यो जोखिम हो, जो ऐनाबाट तपाईंलाई हेरिरहेको छ। सफल लगानी जोखिमलाई व्यवस्थापन गर्नु हो, न कि त्यसबाट बच्नु।
महत्वपूर्ण कुरा (key takeaways)
- हामी महंगाईको कारणले लगानी गर्छौं, महंगाई – जसमा हाम्रो पैसा सकिन सक्छ।
- एक बुद्धिमान लगानीकर्ता शान्त, अनुशासित र सिक्न तयार रहन्छ, आफ्नो भावनाहरूलाई नियन्त्रण गर्छ, र आफ्नो डर र जोखिमलाई व्यवस्थापन गर्छ।
- जस्तै स्टकहरूको मूल्य बढ्छ, तिनीहरू बढी जोखिमयुक्त हुन्छन् र तिनीहरू कम जोखिमयुक्त हुन्छन् जब मूल्य घट्छ।
- जब तपाईं एक लगानीको लागि धेरै बढी भुक्तान गर्नबाट बच्नुहुन्छ, तपाईंले आफ्नो सम्पत्ति गुमाउने अवसरहरूलाई पनि कम गर्नुहुन्छ।
- एक रक्षात्मक लगानीकर्ताका लागि, ५०% बाँड – ५०% सामान्य स्टक दृष्टिकोण राम्रो हुन्छ।
- एक इन्डेक्स फण्डलाई २० वा सोभन्दा बढी वर्षको लागि राख्नुहोस्, हरेक महिना त्यसमा पैसा थप्दै जानुहोस्, र तपाईंले राम्रो प्रदर्शन गर्नुहुनेछ।
The Intelligent Investor किताबको समीक्षा
Benjamin Graham द्वारा “The Intelligent Investor” किताब एक कालजयी लगानी क्लासिक हो जसले लगानीको दुनियाँमा अमूल्य ज्ञान प्रदान गर्दछ।
ग्राहम लगानी निर्णय लिनमा मेहनती अनुसन्धान, दीर्घकालिक दृष्टिकोण र सुरक्षा मार्जिनमा जोड दिन्छन्। उनले मूल्य लगानी जस्ता अवधारणाहरूको परिचय दिन्छन् र पोर्टफोलियो व्यवस्थापन र जोखिम कम गर्नमा व्यावहारिक सल्लाह दिन्छन्।
स्पष्ट र सुलभ शैलीमा लेखिएको यो किताब पाठकहरूलाई शेयर बजारको अप्रत्याशित प्रकृतिलाई नेभिगेट गर्न ज्ञान र उपकरणहरूसँग लैस गर्छ।
तर्कसंगतता र अनुशासनमा जोड दिन्छ, “The Intelligent Investor” नौसिखिया र अनुभवी लगानीकर्ताहरू दुवैका लागि समान रूपमा पढ्न योग्य मार्गदर्शिका हो।
धन्यवाद।
